Historia Krzyżowej

Krzyżowa to mała miejscowość o niezwykłej historii. Do 1945 roku właścicielem pałacu w tej oddalonej o 60 km od Wrocławia wsi był Helmuth James von Moltke, jeden z założycieli niemieckiej grupy oporu przeciwko dyktaturze Hitlera zwanej dziś Kręgiem z Krzyżowej. Skupiała ona niemieckich opozycjonistów różnych wyznań i opcji politycznych. Wspólnie rozwijali wizję Niemiec po upadku dyktatury jako państwa demokratycznego wpisanego w jednoczącą się Europę.

Członkowie Kręgu byli świadomi "ogromnych spustoszeń jakie poczyniła dyktatura i wojna nie tylko w miastach, ale i w sercach i umysłach ludzkich" (von Moltke). Zdawali sobie również sprawę z faktu, iż demokracja może funkcjonować tylko przy aktywnym współudziale i współodpowiedzialności obywateli, zarówno za państwo, jak i za region, sąsiedztwo i rodzinę. W powstałym w 1939 r. tekście o "małych wspólnotach" von Moltke następująco sformułował swoje poglądy na demokrację:

"W dużych wspólnotach, takich jak państwo, albo nawet w jeszcze większych, prawdziwym poczuciem odpowiedzialności odznaczać będą się tylko ci, którzy byli gotowi przejąć jakiś rodzaj współodpowiedzialności w swojej małej wspólnocie..."

Przedstawiciele Kręgu z Krzyżowej pracowali głównie w małych grupach w Berlinie. Z obawy przed represjami na większe zebrania zjeżdżali pod pretekstem spotkań towarzyskich do Krzyżowej. W położonym nieco na uboczu majątku "Domu na Wzgórzu" odbyły się w latach 1942-1943 trzy ważne spotkania członków Kręgu. Większość uczestników za swoją działalność opozycyjną została stracona po nieudanym zamachu na Hitlera z dnia 20.07.1944 r.

Po wojnie niemieckie Kreisau stało się polską Krzyżową, a majątek rodziny von Moltke znalazł się na w rękach Państwowego Gospodarstwa Rolnego.

W listopadzie 1989 roku ówczesny premier RP Tadeusz Mazowiecki i kanclerz Niemiec Helmut Kohl uczestniczyli w polsko-niemieckiej Mszy Pojednania w Krzyżowej. Rok później, z inicjatywy Polaków, Niemców, Holendrów i Amerykanów, a także dzięki zaangażowaniu wrocławskiego Klubu Inteligencji Katolickiej, powstała Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego. Fundacja ta zajęła się odbudową Krzyżowej i pozostaje zarządcą i właścicielem obiektu.

W 1994 roku rozpoczął swą działalność Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży, a cztery lata później, w obecności gości honorowych premiera Jerzego Buzka i kanclerza Helmuta Kohla, nastąpiło uroczyste otwarcie całego kompleksu. Fundacja „Krzyżowa” postawiła sobie za cel budowanie zjednoczonej Europy w oparciu o zasady współodpowiedzialności, społeczeństwa obywatelskiego oraz o przesłanie płynące z działalności Kręgu z Krzyżowej i ruchów antykomunistycznych w Polsce i pozostałych krajach Europy Środkowej i Wschodniej.

Fundacja Krzyżowa finansuje swoją działalność z dotacji na programy młodzieżowe, z opłat samych uczestników oraz dochodów za wynajem pomieszczeń. Środki te nie wystarczają jednak na pokrycie wszystkich kosztów prowadzenia oraz utrzymania ośrodka. Z tego powodu w 2004 r. powstała w Berlinie Fundacja im. Freyi von Moltke na rzecz Krzyżowej, która stawia sobie za zadanie wspomaganie działań na rzecz dialogu między narodami Europy realizowanych w tej dolnośląskiej miejscowości.